Maand: maart 2020

Je zou niet willen ruilen met de moeilijke tijd waar Ruben Leysen jarenlang doorheen ging. Een lange onzekere periode van pijn zonder diagnose. Pijn die je tot stilstand brengt. Aan je bed kluistert. Onverklaarbaar is. Jaren waarin je zoekt, deskundigen van alle slag raadpleegt, probeert recht te krabbelen en altijd weer je pogingen moet staken. Leven met jezelf wanneer je alles hebt opgegeven wat je lief was: voor Ruben kon het niet anders. Gaandeweg moest hij het fitnessen, lopen, fietsen en tenslotte zelfs zijn werk loslaten. In de plaats kwam nog meer pijn, piekeren en proberen zin te geven aan de dagen. Uiteindelijk vond Ruben via de Mind-Body Unit van het Leuvens universitaire ziekenhuis de weg naar een Psychosociaal revalidatiecentrum, therapie, begeleiding bij een psychologe en GTB. Hij vond ook de weg naar de Kringloopwinkel, waar hij nu vrijwillig meewerkt in het TrashDesign atelier.

‘Alle ups en downs in rekening gebracht, evolueert het nu de goede kant uit’, vertelt Ruben. Bij TrashDesign maken medewerkers van oude meubelen en gerecycleerde materialen nieuwe producten. Zoals een gloednieuwe tafel op een oud onderstel bijvoorbeeld. Of, zoals nu, een reeks schildersezels gemaakt van palettenhout. ‘Ik hou van dit werk, van de materialen, en van het idee dat we afgedankte spullen een heel nieuw leven kunnen geven’ zegt Ruben.

“Ik hou van dit werk, van de materialen, van het idee dat we afgedankte spullen een heel nieuw leven kunnen geven.”

Voorzichtig vrijwilligerswerk

Drie jaar geleden begon Rubens engagement bij de Kringwinkel voorzichtig, met een halve dag per week. Nu zijn dat al twee en een halve dagen. Terug aansluiting vinden in de werkwereld is een uitdaging van lange adem. Voor Ruben betekent het: zijn persoonlijke uitdagingen in de ogen durven kijken. Perfectionisme bijvoorbeeld, en daar – fouten makend en toch doorzettend – zijn weg in vinden. Of omgaan met schuldgevoel dat zwaar weegt wanneer zijn werktempo nog niet is wat hij vindt dat het zou moeten zijn.

Zoals toen die keer, toen TrashDesign gevraagd werd enkele houten urnen te maken voor een begrafenisondernemer. Ruben kreeg die opdracht, omdat de collega’s dachten dat die werkelijk bij ‘m paste. Omdat het over een nieuwe taak ging, wilde TrashDesign goed registreren hoeveel werktijd de productie van zo’n urne zou kosten. ‘Dus moest ik mijn werkuren nauwgezet bijhouden. Terwijl ik op dat moment vreselijk worstelde met mijn oordeel over mijn werktempo.  Ik kan je zeggen: dat heeft me tonnen frustratie en kwaadheid op mezelf gekost.’

Zelfzorg en geduldig leren

‘Maar frustratie en kwaadheid vragen 80% van mijn mentaal vermogen, waardoor er nog maar 20% ruimte in mijn hoofd overblijft om te kunnen focussen op mijn werk’, zegt Ruben. Welke uitweg vindt een mens daarin, vraag ik hem. ‘Zelfzorg’, zegt Ruben. ‘Mezelf niet blijven pushen en onder hoogspanning drijven, maar mezelf gunnen dat leren tijd vraagt. Me deze geduldige weg naar werk toestaan, hoe hobbelig die ook is. ’ In schematherapie leert hij gedachten herkennen die hem in de weg zitten en stress veroorzaken.

“Als het hier fout gaat, dan beginnen we gewoon opnieuw. Ik noem dat ‘oefentijd’, tijd die ik krijg om te groeien als mens en als werknemer.”

‘Alle dingen die vroeger misliepen, kan ik nu geduldig leren wel goed te doen’, zegt Ruben. Omdat fouten maken geen punt is bij TrashDesign. ‘Als het fout gaat, beginnen we hier gewoon opnieuw.’ Ruben leeft en werkt in oefentijd, zoals hij het zelf benoemt. ‘Oefentijd om te groeien als mens en als werknemer.’ Oefenen met sociale uitdagingen, zoals opkomen voor zichzelf zonder een ander te schofferen. Oefenen ook met een gezond perfectionisme, dat een kracht is en een mens sterker maakt. Ongezond perfectionisme doet net het omgekeerde.

Van afval naar een woonkamer

Vrijwillig bezig zijn bij de Kringloopwinkel betekent veel. Naast oefentijd, vindt Ruben er een daginvulling, structuur en bouwt hij de handigheid op om dingen de creëren waar hij trots op kan zijn. ‘Zoals die tafel die ik maakte, en die nu in de woonkamer staat bij mensen thuis. Ze stuurden ons daarvan een foto. Dan denk ik yes, dit is echt mijn ding. Ik maak hier een verschil. En daar, in dat gezin zitten elke dag mensen aan een tafel zitten die ik maakte.’ Want is dat niet top, dat je van zogenaamd afval iets mooi kunt maken? Iets van massief hout, dat natuurlijk is, prachtige houttekeningen heeft en rust geeft door er gewoon naar te kijken? ‘Op die manier haal je toch de natuur in je huis’, lacht Ruben.

Upcycling, de goeie golf

Stilaan durft Ruben geloven dat hij ooit weer betaald werk kan doen. ‘Ik zit op een goeie golf nu, en ik hou de optie open om rustig naar een echte job te groeien.’ Hij volgt een avondopleiding tot fietshersteller. Hij wil kunnen herstellen wat kapot gaat aan een fiets, maar – liever nog – oude fietsen een eigentijds leven geven. De microbe van TrashDesign heeft ‘m te pakken. Bruikbare spullen creëren uit afval is top, en dat kan ook met oude fietsen. Upcycling, right?

“Ik zit op een goeie golf nu, en ik hou de optie open om rustig naar een echte job te groeien.”

Dromen trekken ons vooruit. Ze geven ons kracht om te blijven oefenen. Om met open blik te kunnen kijken naar elke grote en kleine vordering we onderweg maken. Ik leer het van Ruben. ‘Er is al veel wat echt goed gaat in mijn leven. Ik heb een vriendin. Ik kan weer fietsen, eens naar een concert af en toe, of een weekendje weg.  Ik ben weer een vrij mens.’

Een goeie ploegbaas zijn, dat leer je niet op schoolbanken. Dat word je, gaandeweg. Eerst door te ervaren welk verschil een top ploegbaas voor jou kan betekenen. En dan door het zelf te gaan doen voor anderen. ‘Je moet met je mensen gewoon omgaan zoals je zelf wil behandeld worden’, zegt Shari Corremans, ploegbaas van een groenploeg bij Boskat. Terwijl ik dat hoor, denk ik aan wat iemand ooit ‘pay it forward noemde’: wat je krijgt van iemand, kan je doorgeven aan andere mensen die op je pad terecht komen. Ik zie het Shari doen, en dat raakt me wel.

Ik tref Shari in Herentals. Haar ploeg neemt een private tuin onder handen. Ze snoeien de haag, maaien het gras en gaan onkruid te lijf. Met twijfel in haar blik komt ze bij me zitten. Niet te lang, want het werk wacht, en praten is niet zo haar ding, zegt ze. En toch. Enkele minuten later zit ik met grote ogen naar haar te kijken. Want wat ik hoor is pure, doorleefde wijsheid.

“Als de mensen in mijn ploeg blij zijn, en het werk is goed gedaan, dan geeft mij dat de goesting om te blijven doen wat ik doe.”

Hoe doe je dat goed, ploegbaas zijn, vraag ik haar. Het is een kwestie van aanvoelen, antwoordt ze. Ze haalt haar schouders op, alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Aanvoelen wat juist is: zo ga je toch met mensen om? ‘Als de mensen in mijn ploeg blij zijn, en het werk is goed gedaan, dan geeft mij dat de goesting om te blijven doen wat ik doe.’

Kansen geven, luisteren en duidelijk zijn

Shari geeft haar mensen kansen om nieuwe dingen uit te proberen en te leren. Ze houdt rekening met wat kan en wat niet. ‘Als een collega last heeft van zijn heup bijvoorbeeld, dan ga ik niet verwachten dat hij constant moet bukken. En iemand die wat ouder is, hoeft van mij niet meer op een stelling te staan.’ Als iedereen doet wat die kan, haalt de ploeg samen het resultaat waar iedereen trots op kan zijn.

Als ploegbaas moet je ook tegen een stootje kunnen, denk ik. Hoe doet ze dat wanneer haar teamleden commentaar of kritiek uiten? ‘In commentaar hoor ik ideeën’, zegt Shari. ‘En als die beter zijn dan wat ik dacht, dan doen we het toch gewoon anders.’ Omgekeerd werkt het net zo. Als Shari een opmerking geeft, speelt ze die niet op de man. Commentaar heeft gewoon de bedoeling bij te leren en het samen beter te doen. ‘De manier waarop ik zeg wat ik te zeggen heb, hangt af van de mens die ik voor me heb’, zegt ze. ‘En aan sommigen moet ik gewoon laten zien dat ik de baas ben. Zeker ik, omdat ik een vrouw ben’, lacht ze.

Vergroeid met Boskat

Ze had nog nooit een hark van dichtbij gezien toen ze in 2011 bij Boskat aan de slag ging. Laat staan een lawaaierige bosmaaier of robuuste motorzaag. Intussen heeft Shari groene vingers, en zegt -om in de termen van het groenwerk te blijven, dat ze vergroeid is met Boskat. Ze kan zich niet inbeelden ergens anders te werken. Boskat is thuis geworden. En daar heeft haar vroegere ploegbaas een rol van betekenis in gespeeld.

“Ik heb het vroeger best moeilijk gehad. Dat de mensen op de bureau en mijn ploegbaas daar rekening mee hielden, heeft het verschil gemaakt.”

Ze heeft het best moeilijk gehad vroeger, vertrouwt ze me toe. ‘Dat de mensen op de bureau en mijn ploegbaas daar rekening mee hielden, heeft het verschil gemaakt.’ Ze kreeg de kans om met iemand te praten over haar problemen. Ze kreeg een time-out toen ze het hard nodig had. ‘De ploegbaas vertrouwde me zelfs de camionette toe voor mijn verhuis, en is mee komen helpen. En als we aan het werk waren en hij zag dat ik het moeilijk had, liet hij mij werk doen dat ik op m’n eentje kon beredderen. Zodat ik een beetje alleen kon zijn met mijn gedachten. Dat heeft veel verschil gemaakt voor mij.’

Veel om trots op te zijn

Wat ze van haar ploegbaas leerde, kan ze nu doorgeven in haar eigen ploeg. Acht jaar boskat, dat is inmiddels ook heel vertrouwd. Dat is belangrijk voor Shari, die zich slecht op haar gemak voelt in een omgeving met onbekende mensen. ‘Ik ben blij met wat ik bereikt heb’, zegt ze. In haar werk, maar zeker ook in haar privé leven. ‘Ik woon alleen. Ik ben ploegbaas. Ik heb geen schulden meer en betaal alle kosten zelf. En ik heb een dochter. Vijf jaar oud is ze.’ Shari recht haar rug. Ze kijkt me in de ogen. Ze glimlacht. Dit is wat trots met een mens doet.

Hij heeft het diploma van schrijnwerker en bakker op zak. Maar hij vond zijn draai niet in ’t leven. Tot hij bij Boskat terecht kwam om daar een werkstraf te doen. Toen die achter de rug was, kon hij in het kader van artikel 60 van de OCMW wet aan de slag blijven. Yve Smits lijkt nu wel z’n spoor te hebben gevonden. ‘Mijn wereld is opengegaan’, vertelt hij. Alles waar hij vroeger tegenaan liep, is veranderd. Het leven heeft weer kleur. ‘Bij Boskat draait het om resultaten én de mensen. Zoals ze dat hier doen, dat heb ik nog nooit ergens anders meegemaakt.’

Yve doet groenwerken: onderhoud, snoeiwerk en aanplantingen van bomen en hagen in private tuinen, bij rusthuizen, op KMO-zones, in sociale woonwijken en publiek domein. Werken in het groen past ‘m wel. ‘Vroeger ging ik al veel in het bos spelen. Daarom ging ik schrijnwerkerij leren. Bakken was m’n hobby, dus deed ik er later in avondonderwijs een diploma van bakker bovenop.’ Maar het draaide niet uit zoals hij had gehoopt. Van een sociaal leven bleef eigenlijk niks meer over. Yve hield het nergens langer dan zes maanden uit, vertelt hij me. Bij Boskat is dat vanaf de eerste dag veranderd.

Omdat het om de mensen draait

Hoe komt ’t toch, dat wat vroeger niet lukte, bij Boskat nu vanzelf lijkt te gaan? Yve moet niet lang nadenken. ‘Bij Boskat ligt de focus niet alleen op de resultaten, maar draait het ook om de mensen,’ legt hij uit. Hij merkt dat de leiding respect heeft voor ieders aard en tempo. Er wordt ook echt geluisterd, benadrukt hij, en dat betekent een wereld van verschil. ‘Als we een slechte dag hebben, of thuis met serieuze problemen worstelen, kunnen we daarover babbelen. Dan kan ik in de ogen van mijn ploegbaas de vraag herkennen van hey kerel, gaat ’t wel met u?’

“Bij Boskat heeft de leiding respect voor ieders aard en tempo. Er wordt écht geluisterd en dat maakt een wereld van verschil.”

Tof werk

‘Ik doe dit werk echt graag’, zegt Yves. De opdrachten zijn afwisselend. Altijd op een andere plaats, en elke dag wat anders. Snoeien, gras maaien, bomen aanplanten, met de bosmaaier werken. Soms zelfs een chocoladelevering doen aan de andere kant van ’t land, voor TWERK. Hij komt elke dag graag naar z’n werk, lacht hij. Hij voelt zich geweldig in zijn ploeg. Gezien als mens. ‘s Morgens bekijken ze samen wat er moet gebeuren, en wie welke taken voor zijn rekening wil nemen. ‘Ik kan meedenken en mag voorstellen doen. Daarom voel ik mij zo goed in mijn ploeg.’

Een wereld die opengaat

Sinds Yve bij Boskat werkt, is zijn leven veranderd, vertrouwt hij me toe. ‘Er is terug orde, meer regelmaat in mijn dagen. Ik verdien ook iets, en kan dus ook al eens iets leuk gaan doen. Mijn wereld is opengegaan.’ Die grote verandering zit in kleine, waardevolle dingen van elke dag. Zoals op tijd gaan slapen om er ’s anderendaags weer te kunnen staan op ’t werk. Of opnieuw aanknopen bij zijn Airsoft hobby en daardoor weer aansluiting vinden bij een vriendengroep. ‘En ik kan nu – dankzij mijn loon – ook iets teruggeven aan mijn grootouders. Zij hebben mij zo goed als grootgebracht. Nu is ’t mijn beurt om iets voor hen te doen.’

“Door te werken is mijn leven veranderd. Er is orde, meer regelmaat. En ik verdien iets, waardoor ik ook iets kan teruggeven aan mijn grootouders.”

Goesting in de toekomst

Over de aanleiding voor z’n werkstraf praten we niet. Ach, wat geweest is, is geweest. Wat telt is dat Yve’s leven in een goeie vibe terecht is gekomen. Dankzij het jongerenwerk van Den Travoo, en later de werkstraf bij Boskat. ‘Dat was trouwens voor niemand van mijn collega’s een thema. Ik was welkom en telde vanaf het eerste moment helemaal mee.’ Met zijn tewerkstelling via artikel 60 heeft Yve binnen een jaar ook zijn zaakjes op orde voor zijn recht op werkloosheidsuitkering. Maar zover hoeft het wat hem betreft niet te komen. ‘Het loopt goed. Ik doe m’n werk graag. Het is plezant werken bij Boskat. Ik durf hopen op een vast contract.’